2η Κυριακή του Ιανουαρίου: Μνήμη Αγίας Οικογένειας Μεγάλου Βασιλείου…

Την 2η Κυριακή του Ιανουαρίου εκάστου έτους, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, με απόφασή της, της 4ης Σεπτεμβρίου 1998, καθόρισε την μνήμη και τιμή ολόκληρης της οικογενείας του Μεγάλου Βασιλείου, που είχε δέκα τέκνα και ανέδειξε οκτώ (8) αγίους της Ορθοδόξου πίστεώς μας, τον Μέγα Βασίλειο, τους γονείς τους Αγίους Βασίλειο και Εμμέλεια, τον Άγιο Γρηγόριο Επίσκοπο Νύσσης, την Οσία Μακρίνα, τον Άγιο Πέτρο Επίσκοπο Σεβαστείας, την Αγία Θεοσεβία καί τον Άγιο Ναυκράτιο.

῏Ηταν ἁγία οἰκογένεια τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. ῾Ο πατέρας του Βασίλειος, φημισμένος διδάσκαλος τῆς ρητορικῆς, ἦταν ἕνας τίμιος εὐπατρίδης, πού ἀγαποῦσε τούς πτωχούς. Τό πλούσιο ἀρχοντικό του ἦταν πάντοτε ἀνοικτό γιά ὅσους εἶχαν ἀνάγκη ἀπό στέγη καί τροφή. ῾Η τεράστια περιουσία του εἶχε καταναλωθεῖ κατά τό μεγαλύτερο μέρος της, γιά τούς πένητες καί τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν του.

῾Η μητέρα τους, ἡ εὐσεβής καί φιλάνθρωπος ᾿Εμμέλεια, ἦταν θυγατέρα μάρτυρος. ῾Ο πατέρας της εἶχε πεθάνει γιά τήν πίστη τοῦ Θεανθρώπου, ἡ ὁποία πίστις μόλις τότε εἶχε ἀρχίσει ν’ ἀνθίζει, ποτισμένη ἀπό τό αἷμα τῶν μαρτύρων της. Καί ἡ γιαγιά τοῦ Μ. Βασιλείου, Μακρίνα, εἶχε ζήσει ὅλες τίς δραματικές περιπέτειες τοῦ «ἐπί Διοκλητιανοῦ ἀπηνοῦς διωγμοῦ, διανύσασα ἑπτά ὅλα ἔτη εἰς ἐξορίαν».

῾Η γιαγιά Μακρίνα, πού ὑπῆρξε μαθήτρια τοῦ ῾Αγίου Γρηγορίου Νεοκαισαρείας τοῦ Θαυματουργοῦ, ἦταν αὐτή πού εἶχε ἐμπνεύσει στόν Βασίλειο καί στά ἀδέλφια του ὅλο τό θάρρος, τήν πίστη καί τήν καρτερικότητα τῶν ῾Ομολογητῶν. Καί αὐτή τούς ἐδίδαξε τά πρῶτα γράμματα, γιά ν’ ἀναδειχθοῦν ἀργότερα σέ μεγάλες ἐκκλησιαστικές φυσιογνωμίες καί νά ἐνταχθοῦν στήν ὑπέρλαμπρη χορεία τῶν ῾Αγίων. Γιατί, ἐκτός ἀπό τόν Μέγα Βασίλειο, ἔχουν ἀνακηρυχθεῖ ῞Αγιοι ἀπό τήν ᾿Εκκλησία μας καί οἱ ἀδελφοί του· ὁ Γρηγόριος, ἐπίσκοπος Νύσσης, ἡ πρωτότοκη ἀδελφή του Μακρίνα, ὁ Πέτρος, πού ἔγινε ἐπίσκοπος Σεβαστείας, ἡ Θεοσεβία καί ὁ Ναυκράτιος, πού ἐθυσίασε τή ζωή του γιά τούς πάσχοντες καί πτωχούς.

῾Η χριστιανική μόρφωση τῆς ἀδελφῆς τους Μακρίνας ἦταν ἀσύγκριτη. ῾Ο Γρηγόριος Νύσσης, στόν ὡραιότατο ἐπιτάφιο πού ἔγραψε γι’ αὐτήν, μετά τήν κοίμησή της, τήν ἀναφέρει συχνά μέ τίς λέξεις «διδάσκαλος». Θέλει ἔτσι νά δείξει τό βαθύ σεβασμό, τόν ἰδικό του καί τῶν ἄλλων ἀδελφῶν, πρός τή Μακρίνα, πού ἐστάθηκε γιά ὅλους, μέ τίς ὑποδείξεις της καί πρό παντός μέ τό παράδειγμά της, ἐμπνεύστρια τῆς ζωῆς τους. ῾Η ῾Αγία Μακρίνα ἀκολούθησε, μετά τό θάνατο τοῦ μνηστῆρος της, τό δρόμο τῆς παρθενίας, προσφέροντας ὅλο της τό εἶναι στίς πιό ὑψηλές ἀπαιτήσεις τῆς χριστιανικῆς πίστεως.

῾Ο Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός διηγεῖται πολλές συγκινητικές λεπτομέρειες ἀπό τό βίο της καί τονίζει τή στοργή πού ἔτρεφε πρός τόν καθένα τους. ῾Η Μακρίνα, νεαρότατη ἀκόμα, ἀποτραβήχθηκε μέ τήν οἰκογένειά της σ’ ἕνα πατρικό τους κτῆμα, κοντά στόν ποταμό ῎Ιρι τοῦ Πόντου, καί ἔκτισε ἐκεῖ δύο γυναικεῖες μονές. Οἱ μονές αὐτές ἐστέγαζαν ἀσθενεῖς καί ὀρφανά. ῎Εδιναν ἄσυλο στούς πτωχούς καί οἱ μοναχές ἀσχολοῦνταν μέ τήν ἀνατροφή τῶν ἀνηλίκων. Κανείς δέν ἐκτυποῦσε τήν πόρτα τους, χωρίς νά φιλοξενηθεῖ.

῏Ηταν τέτοια φήμη τῆς Μακρίνας ὡς ῾Αγίας, ὥστε καί οἱ κακοποιοί ἀκόμα κατέφευγαν ἐκεῖ, γιά νά ζητήσουν στέγη καί προστασία. Καί νέα ἐκείνη, μέ τήν παρθενική ψυχή, σέ κανένα δέν ἀρνιόταν νά προσφέρει τίς ὑπηρεσίες της. ῞Οπως ἀναφέρει, μάλιστα, μία παράδοση, εἶχε κατορθώσει μέ τήν πειθώ της, ὄχι μόνο νά τούς κάνει νά μετανοήσουν καί ν’ ἀλλάξουν ζωή, ἀλλά καί νά πιστέψουν στόν Χριστό. Σάν νά μήν ἔφθαναν, ὅμως οἱ στερήσεις καί οἱ κόποι, πού ἐγέμιζαν τήν ἀσκητική ζωή της, ἡ Μακρίνα ἐδοκιμάσθηκε σκληρά καί κατά τίς τελευταῖες μέρες τοῦ βίου της ἀπό ἀσθένεια. ῾Ο ἀδελφός της, πλημμυρισμένος ἀπό ἱερό δέος, παρομοιάζει τήν γλυκιά ὑπομονή της στούς πόνους τῆς ἀρρώστιας μ’ ἐκείνη τοῦ ᾿Ιώβ. ῾Η ῾Αγία Μακρίνα ἐκοιμήθη τό ἔτος 379 μ.Χ. καί ἡ ᾿Εκκλησία τιμᾶ τή μνήμη της στίς 19 ᾿Ιουλίου.

῞Οσο γιά τόν Μέγα Βασίλειο, ἡ θέση του δέν εἶναι μόνο στήν περιοχή τῶν ἀγώνων «ὑπέρ τῆς ὀρθῆς πίστεως». Εἶναι ἐξ ἴσου μεγάλη καί στό κοινωνικό περιεχόμενο τοῦ Χριστιανισμοῦ. ᾿Αμείλικτος διώκτης κάθε κοινωνικῆς ἀδικίας, μαστιγωτής τοῦ κακοῦ πλούτου, ὑπερασπιστής τῶν ἀδυνάτων καί τῶν δεινοπαθούντων, ἐπικριτής τῆς κακῆς συμπεριφορᾶς ἔναντι τῶν δούλων, χειραγωγός τοῦ κλήρου στά καλά ἔργα, ἐλεγκτής τῶν κακῶν ὑπαλλήλων τοῦ κράτους καί τῶν δυσβάστακτων φορολογικῶν ἐπιβαρύνσεων, ἔκανε ὅ,τι μποροῦσε γιά ν’ ἀνακουφίσει τό ποίμνιό του γιά τό ὁποῖο ὑπῆρξε διδάσκαλος καί στοργικός πατέρας.

Πρωτοφανής ὑπῆρξε καί ἡ φιλανθρωπία του, πού τήν ἔδειξε κυρίως κατά τό ἔτος 368 μ.Χ., ὅταν ἐξέσπασε φοβερή πείνα στήν Καισάρεια. Τότε ἀκριβῶς ἔκτισε καί τό πτωχοκομεῖο – νοσοκομεῖο, τή «Βασιλειάδα», στήν ὁποία ἔβρισκαν καταφύγιο τριάντα χιλιάδες πάσχοντες καί πού ὁ Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός τήν ὀνομάζει «τῆς εὐσεβείας ταμεῖον». Η μνήμη του τιμάται την 1η Ιανουαρίου.

Ο Άγιος Γρηγόριος Επίσκοπος Νύσσης γεννήθηκε στην Νεοκαισάρεια του Πόντου, το 332 μ.Χ. Έλαβε την ίδια μόρφωση με τον μεγάλο του αδελφό, Βασίλειο τον Μέγα, ξεχώρισε δε και εκείνος για την ευφυΐα του, την επιμέλειά του και την φιλοσοφικότατη ιδιοφυΐα του και είχε χειροτονηθεί αναγνώστης. Ο Γρηγόριος νυμφεύθηκε μία ευσεβεστάτη γυναίκα, την Θεοσέβεια, που σύντομα όμως την αρπάζει ο θάνατος. Ισχυρός χαρακτήρας καθώς ήταν, δεν απελπίζεται, και στα σαράντα του χρόνια γίνεται επίσκοπος Νύσσης (σήμερα Νεμσεχίρ), μιας κωμοπόλεως της Καππαδοκίας. Οι Αρειανοί όμως του έφεραν μεγάλες ενοχλήσεις.

Αντιλαμβανόμενοι, ότι στο πρόσωπό του η αίρεσή τους θα είχε σπουδαιότατο πολέμιο, σχεδίασαν να τον εξοντώσουν. Τον κατηγόρησαν λοιπόν, ότι εξελέγη Επίσκοπος αντικανονικά και ότι σφετερίσθηκε χρήματα της Εκκλησίας. Τις κατηγορίες υπέβαλε κάποιος με το όνομα Φιλόχαρης, όργανο των Αρειανών, προς τον διοικητή του Πόντου Δημοσθένη, προς τον οποίο ο Μέγας Βασίλειος έγραψε και επιστολή. Για την κατηγορία της καταχρήσεως παρακάλεσε να γίνει ο έλεγχος για να δειχθεί η συκοφαντία, για την αντικανονική χειροτονία λέγει ότι η ευθύνη είναι δική του, διότι αυτός χειροτόνησε και ότι, σε κάθε περίπτωση, δεν είναι σωστό να δικάσει επί της υποθέσεως αυτής σύνοδος Επισκόπων, των οποίων η εκκλησιαστική θέση δεν ήταν σε κανονική τάξη.

Η επίκληση του Βασιλείου απέβη άκαρπη. Ο αυτοκράτορας Ουάλης ήθελε να αποφευχθεί το θέμα. Το 376 μ.Χ. ο Γρηγόριος καθαιρείται ερήμην από σύνοδο Αρειανών Επισκόπων του Πόντου και της Γαλατίας. Καταδιωκόμενος, αναγκαζόταν να πλανάται και να κρύβεται. Η περιπέτεια έληξε τον Αύγουστο του έτους 378 μ.Χ., όταν πέθανε ο Ουάλης. Ο Γρηγόριος επανήλθε στη Νύσσα, όπου του επιφυλάχθηκε θριαμβευτική υποδοχή. Κατά το φθινόπωρο του 379 μ.Χ. έλαβε μέρος στη Σύνοδο της Αντιόχειας, η οποία συνήλθε ιδίως για την αίρεση του Απολλιναρίου. Στη Σύνοδο ο Άγιος ανασκεύασε τις κακόδοξες θεωρίες του Απολλιναρίου.

Επίσης, η Σύνοδος του ανέθεσε αποστολή για την Εκκλησία της Βαβυλωνίας και με την ευκαιρία αυτή επισκέφθηκε και τους Αγίους Τόπους. Ο Θεός τον αξίωσε επίσης, να γίνει το κυριότερο όργανό Του στη Β’ Οικουμενική σύνοδο, το 381 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη, και να κατατροπώσει τους πνευματομάχους του Μακεδονίου, με «… τη μάχαιρα που δίνει το Πνεύμα και η οποία είναι ο λόγος του Θεού» (Προς Έφεσίους στ’ 17). Στις συζητήσεις εκείνες, ο Γρηγόριος ο Νύσσης τόσο πολύ είχε διακριθεί, ώστε ονομάστηκε «Πατήρ Πατέρων και Νυσσαέων Φωστήρ». Ο δε Μέγας Θεοδόσιος τον ονόμασε στύλο της Ορθοδοξίας. Εκοιμήθη ειρηνικά, αφού άφησε πολύ αξιόλογα έργα: ερμηνευτικά, δογματικά, κατηχητικά, λόγους ηθικούς, εορταστικούς, εγκωμιαστικούς, επιταφίους και έναν επιμνημόσυνο στον αδελφό του Μέγα Βασίλειο. Η μνήμη του τιμάται την 10η Ιανουαρίου.

Ο Όσιος Πέτρος Επίσκοπος Σεβαστείας γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, το 349 μ.Χ. Καθοδηγήθηκε από την αδελφή του Μακρίνα στην αυστηρή ασκητική ζωή και έγινε μοναχός και ηγούμενος του Κοινοβίου που ίδρυσε ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος το 370 μ.Χ. τον χειροτόνησε πρεσβύτερο και το 380 μ.Χ. Επίσκοπο Σεβαστείας στη Μεγ. Αρμενία. Έλαβε μέρος στην Β’ Οικουμενική Σύνοδο, στην Κωνσταντινούπολη, το 381 μ.Χ. Εκοιμήθη ειρηνικά το έτος 392 μ.Χ.

Η Οσία Θεοσέβεια η Διακόνισσα έζησε τον 4ο μ.Χ. αιώνα και υπηρέτησε την Εκκλησία με το αξίωμα της διακόνισσας. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την αποκαλεί «όντως ιερά, το της Εκκλησίας καύχημα, το του Χριστού καλλώπισμα, το της καθ᾿ ημάς γενεάς όφελος, την γυναικών παρησσίαν και των μεγάλων μυστηρίων αξίαν». Εκοιμήθη ειρηνικά το έτος 385.

Μιά ἐπίσης ὡραία μορφή τῆς οἰκογενείας τοῦ Βασιλείου εἶναι αὐτή τοῦ Ναυκρατίου, τοῦ μικρότερου ἀδελφοῦ. ῾Η ἱστορία τῆς σύντομης ζωῆς του εἶναι θαυμαστή. ᾿Από ὅλα τά ἀδέλφια του αὐτός ἐξεχώριζε μέ ἐντυπωσιακό τρόπο. ῾Ο Ναυκράτιος, ὅταν ἦλθε σέ ἡλικία, τόν ἔστειλαν στήν Καισάρεια, πού γιά τήν πνευματική ἀκμή της τήν ἐθεωροῦσαν τότε ᾿Αθήνα τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας, νά σπουδάσει νομικά. ῾Υπῆρξε ἄριστος φοιτητής. ᾿Αλλ’ ὁ Ναυκράτιος δέν ἐφιλοδοξοῦσε νά σταδιοδρομήσει ὡς νομικός.

Τό ὄνειρο τῆς εὐγενικῆς του ψυχῆς ἦταν ἄλλο· διακονία τοῦ πάσχοντος συνανθρώπου. ᾿Εγκατέλειψε, λοιπόν, τήν Καισάρεια καί ὅπως ἡ ἀδελφή του Μακρίνα, ἔτσι και αὐτός, ἐκατοίκησε κοντά στόν ποταμό ῎Ιρι. ᾿Εκεῖ ἵδρυσε ἕνα ἵδρυμα γιά γέροντες, ἀσθενεῖς καί ὀρφανά. Μοναδικό του βοηθό σέ αὐτήν τή διακονία εἶχε ἕναν ἔμπιστο ὑπηρέτη τοῦ πατρικοῦ του σπιτιοῦ, τόν Χρυσάφιο. ᾿Επέρασαν ἔτσι πέντε χρόνια. ῾Ο Χριστός, ὅμως, θέλησε νά στολίσει με αὐτόν πολύ γρήγορα τόν παράδεισό Του. Μιά μέρα πού βγῆκε κυνήγι, προσπαθώντας νά ἐξασφαλίσει στούς πτωχούς τροφή, ἔπεσε σ’ ἕναν γκρεμό καί ἐσκοτώθηκε. Καί ῎Αγγελος Κυρίου ἦλθε καί τόν πῆρε μαζί του.

Απολυτίκιον (Ήχος δ’ – Ταχύ προκατάλαβε)
Όκτάριθμον σύστημα των θεραπόντων Χριστού, Βασίλειον μέλψωμεν και Εμμελείαν ομού, τον Μέγαν Βασίλειον, Γρηγόριον συν τω Πέτρω και Ναυκράτιον θείον, Μακρίναν την Θεοφόρον, Θεοσέβειαν άμα, ως θεία γεννεά γαρ Χριστώ ευηρέστησαν.

Πηγές: saint.gr, names-n-gifts, pefip.gr, sansimera.gr, kimintenia.com