Η θεματική εικόνα, του Χριστού Βηθλεεμίτη, φιλοτεχνήθηκε πιθανότατα στην Καστοριά, από εντόπιο αγιογράφο, στις αρχές του 15ου αιώνα και τοποθετήθηκε στο τέμπλο του βυζαντινού ναού της Παναγίας Ρασιώτισσας (έτος 1414). Απ’ εκεί μεταφέρθηκε κατά τα τελευταία χρόνια προς φύλαξη κι ευρύτερη προβολή της στο Σκευοφυλάκιο του Επισκοπείου της Ιερής Μητρόπολης Καστοριάς, όπου βρίσκεται και σήμερα.

Η παρουσιαζόμενη καστοριανή εικόνα του Χριστού Βηθλεεμίτη (15ος αιών)

Στην εν λόγω εικόνα ο Κύριος παρουσιάζεται με τη διπλή Του ιδιότητα, ως θεός και ως άνθρωπος (Θεάνθρωπος). Παριστάνεται κατά πρόσωπο, σε προτομή, να ευλογεί με το δεξί Του χέρι και να κρατάει στο αριστερό κλειστό Ευαγγέλιο. Η σεπτή κεφαλή του Σωτήρα περιβάλλεται από χρυσό φωτοστέφανο με στικτές φυτόσχημες διακοσμήσεις και με εγγεγραμμένο σταυρό, που φέρει επάνω στις κεραίες του την επιγραφή «Ο ΩΝ». Εκατέρωθεν του υπόψη φωτοστέφανου, στο ύψος της κορυφής του, υπάρχουν οι συντομογραφίες του ιερού ονόματός Του& Ι(ΗΣΟΥ)Σ Χ(ΡΙΣΤΟ)Σ, ενώ δεξιά κι αριστερά των ώμων Του, στον χρυσό κάμπο (φόντο) της εικόνας, είναι γραμμένη με κεφαλαία, κομψά κι ερυθρά γράμματα η επωνυμία – πατριδωνυμία Του& «Ο ΒΗΘΛΕΕΜΙΤΗΣ», η οποία, εξ όσων γνωρίζει ο Γράφων, δεν εντοπίστηκε μέχρι τώρα σε άλλη βυζαντινή εικόνα του Χριστού.

Η θεολογική σημασία της χριστωνυμίας «Ο Βηθλεεμίτης»

Η Αγία Γραφή και η Εκκλησία μάς διδάσκουν, ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Θεάνθρωπος, δηλαδή αληθινός θεός που έλαβε την ανθρώπινη φύση κι έγινε σε όλα όμοιος με το ανθρώπινο γένος, εκτός από την αμαρτία. Ειδικότερα, οι συνοπτικοί Ευαγγελιστές Ματθαίος, Μάρκος και Λουκάς εξαίρουν κυρίως τη σωματική φύση του Κυρίου, παρουσιάζουν όμως ικανά και τη θεία Του υπόσταση, αναφέροντας στα Ευαγγέλιά τους τη θαυμαστή γέννησή Του απ’ την Παρθένο Μαρία στο σπήλαιο της Βηθλεέμ, την άνωθεν μαρτυρία κατά τη βάπτισή Του& ότι είναι ο αγαπητός Υιός του Θεού, τη μεταμόρφωσή Του, και τέλος, όλα τα θαυμάσιά Του (διδασκαλία, θεραπείες κ.λ.π.). Ο τέταρτος απ’ τους Ευαγγελιστές, ο Ιωάννης, τονίζει ιδιαίτερα τη θεία φύση του Χριστού, χωρίς ν’ αποσιωπά βέβαια και τον ανθρώπινο παράγοντά Του.

Γενικά, οι Απόστολοι παρουσιάζοντας το Χριστό αναφέρονται πολλάκις στο ανθρώπινο μέρος Του, κάνοντας λόγο για τον Ιησού ως άνδρα «ω ώρισεν (ο Θεός) κρίνειν την οικουμένην», κι ως άνθρωπο που πεινούσε, διψούσε, χαιρόταν, θρηνούσε, δηλαδή ως πρόσωπο που είχε όλα τα αδιάβλητα γνωρίσματα της ανθρώπινης φύσης. Αναφέρονται επίσης και στη θειότητά Του, ομολογώντας την προΰπαρξή Του και περιγράφοντας το μεγαλείο Του ως Υιού του Θεού.

Σχεδιαστικό αντίγραφο της εικόνας.

Τη Γραφική διδασκαλία για το Χριστό αμφισβήτησαν κατά καιρούς διάφοροι αιρετικοί, όπως οι Εβιωνίτες, οι Μοναρχικοί και οι Αρειανοί που δεν παραδέχονταν τη θεότητά Του, καθώς και οι Δοκήτες που αρνούνταν την ανθρώπινη γέννηση και φύση Του. Όλους αυτούς τους πολέμησε επιτυχώς η Εκκλησία μας με σχετικά πατερικά και λειτουργικά κείμενα, με τριαδικούς ύμνους και με άγιες εικόνες του Χριστού, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η εδώ παρουσιαζόμενη, που φέρει την επωνυμία Του «Ο Βηθλεεμίτης». Η εν λόγω επωνυμία – πατριδωνυμία διδάσκει παραστατικά και δηλώνει με τον τρόπο της στους πιστούς, ότι ο εικονιζόμενος Ιησούς Χριστός με την επιγραφή «Ο ΩΝ» στο φωτοστέφανό Του γεννήθηκε ως πραγματικός άνθρωπος στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας κι επομένως, εκτός από «Ο ΩΝ (ο υπάρχων)» Θεός είναι και ο «Βηθλεεμίτης» άνθρωπος.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο καστοριανός δάσκαλος και θεολόγος Γιώργος Τ. Αλεξίου μελέτησε την εξεταζόμενη εικόνα του Χριστού Βηθλεεμίτη και συνέγραψε ένα δοκίμιο περί αυτής. Το εν λόγω δοκίμιο μετέσχε στον 2ο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Δυτικής Μακεδονίας, έλαβε το Α΄ ανάλογο Βραβείο και το έτος 2005 εκδόθηκε απ’ το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης Κοζάνης με τη μορφή βιβλιαρίου 50 σελίδων.

Η εικόνα του Χριστού Βηθλεεμίτη σε εγκόλπιο Ημερολόγιο της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς.

Ο ναός της Παναγίας Ρασιώτισσας (έτ. 1414), όπου βρισκόταν η εικόνα του Χριστού Βηθλεεμίτη.

Η πρόσοψη του Μητροπολιτικού ναού Καστοριάς. Στο Σκευοφυλάκιό του φυλάσσεται σήμερα η εξεταζόμενη εικόνα.

Το βιβλίο του Γιώργου Τ. Αλεξίου, που αναφέρεται στη θεματική εικόνα.

Η είσοδος του Μητροπολιτικού ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Καστοριάς.

Πηγή: fos-kastoria