Είναι η αρχαιότερη σωζόμενη Μονή του νησιού. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Απόλπαινα, στην άκρη του ελαιώνα. Δίπλα από τη Μονή περνάει ο επαρχιακός δρόμος που οδηγεί στους Σφακιώτες, στην Καρυά και γενικά στην ενδοχώρα του νησιού.

Στις αρχές του 18ου αιώνα ο ναός ήταν μετόχι της μονής Αγ. Ιωάννη Θεολόγου στην Καρυά και είχε σημαντική κτηματική περιουσία ως το 1927, που απαλλοτριώθηκε.

Είναι μονόκλιτος ξυλόστεγος ναός, με τρίπλευρη αψίδα στα ανατολικά, στην οποία ανοίγεται δίλοβο παράθυρο. Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με αργολιθοδομή ενώ τα κατώτερα τμήματα και η αψίδα εξαίρονται με πλινθοπερίκλειστες πέτρες.

Σύμφωνα με την παράδοση εδώ μόνασε η Ελένη Παλαιολογίνα, αδελφή του Ιωάννη Η’ Παλαιολόγου και πεθερά του τελευταίου δούκα της Λευκάδας, Λεονάρδου Β’ Τόκκου. Πιθανόν με την Ελένη Παλαιολογίνα συνδέεται η τοιχογράφηση του ναού. Οι τοιχογραφίες, εξαιρετικής ποιότητας, ανάγονται στα μέσα του 15ου αιώνα.

Η ίδρυσή της ανάγεται πιθανόν στον 11ο αι., ενώ από το 1449 – 1450 πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη ανακαίνιση της Μονής, που συνεχίσθηκε από την Ελένη Παλαιολογίνα, κόρη του Δεσπότη του Μυστρά Θωμά Παλαιολόγου και σύζυγο του Σέρβου ηγεμόνα Λαζάρου Βράνκοβιτς, η οποία εκάρη μοναχή με το όνομα Υπομονή και έζησε εδώ ως στα τέλη του βίου της (1463-1474).

Ανάληψη του Κυρίου. Τοιχογραφία 15 αιώνα από την Μονή Απόλπαινας, αποτοιχισμένη σήμερα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών. πηγή φωτογραφίας: www.ebyzantinemuseum.gr

Η Οδηγήτρια ήταν ένα πολύ φημισμένο μοναστήρι του 15ου αιώνα και κατά κύριο λόγο οφείλει την φήμη του στις χορηγίες και τις γενναιοδωρίες της δυναστείας των Τόκκων, η οποία με τις ενέργειές της στήριξε αλλά και προώθησε την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της Λευκάδας.

Το καθολικό της Μονής, αφιερωμένο στην Παναγία την Οδηγήτρια, είναι μονόκλιτη βασιλική με ξύλινη στέγη. Ο ναός είναι σήμερα υποστηλωμένος, δε λειτουργείται και δεν είναι προσιτός στους προσκυνητές, ενώ οι περισσότερες τοιχογραφίες έχουν αποτοιχισθεί και φυλάσσονται στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας.

Ωστόσο στον ανατολικό και το νότιο τοίχο του σώζονται τμήματα τοιχογραφίας ξεχωριστής τέχνης, που συνδυάζει την Παλαιολόγεια με τη δυτική τεχνοτροπία.

Εκτός από το καθολικό, σήμερα σώζονται τρία βοηθητικά κτίσματα, που όμως δυστυχώς είναι ερειπωμένα. Το πρώτο στην ανατολική πλευρά φιλοξενούσε πιθανόν τα κελιά των μοναχών, ενώ τα άλλα δύο στην νοτιοδυτική χρησιμεύουν ως βοηθητικά κτήρια.

Επισκεφτήκαμε τη μονή της Οδηγήτριας το Σάββατο 26 Μαρτίου 2018. Στον περίβολο της μονής υπάρχουν πολλά χορτάρια – μια μικρή ζούγκλα- που κάνουν δύσκολη όχι μόνο τη φωτογράφηση αλλά και τη μετακίνηση στο χώρο. Επίσης λόγω προβλημάτων από τον πρόσφατο σεισμό, ο ναός σκεπάστηκε με μουσαμά πολύ πρόσφατα, με απόφαση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Πηγές: greekorthodoxreligioustourism.blogspot.gr, aromalefkadas.gr